Vài dòng về Bố cục

Nhiếp ảnh chịu sự chi phối khá nhiều từ hội họa, hầu như mọi chuẩn mực của nhiếp ảnh đều bắt nguồn từ các nguyên tắc trong nhiếp ảnh. Bố cục cũng thế, nó là thứ giúp cho bức ảnh của bạn trở nên chặt chẽ hơn từ đường nét, đường dẫn cho đến chủ thể. Nếu bạn search trên google từ khóa liên quan đến bố cục nhiếp ảnh từ sẽ tìm thấy rất nhiều bài viết nói đến vấn đề này, đọc xong vài bài thôi bạn sẽ rối hết cả lên vì có rất nhiều loại bố cục trong nhiếp ảnh. Nhưng ở đây tôi chỉ muốn bàn đến bố cục vuông, một trong hai bố cục (cùng với bố cục 1/3) mà tôi dùng thường xuyên nhất, đến mức nó ngấm vào trong máu của tôi rồi.

Bố cục vuông là gì?

Là bố cục của một khung ảnh vuông có tỉ lệ 1:1. Trước đây, khung ảnh là một hình vuông vì khổ phim ngày xưa là khổ 6x6cm. Về sau người ta tìm được chuẩn ảnh của hình chữ nhật 3:2 từ hình vuông này. Tuy nhiên bây giờ bất cứ ai cũng có thể cắt ảnh chữ nhật thành ảnh vuông từ hậu kỳ. Khung vuông thì áp dụng bố cục vuông còn khung chữ nhật thì áp dụng bố cục 1/3, 2 bố cục này khó có thể thay thế cho nhau vì tính chất khung hình của nó.

So sánh sự tập trung của mắt vào bức ảnh

Hiện nay khi chụp ảnh các bức ảnh được mặc định là theo hình chữ nhật do đó bố cục 1/3 dĩ nhiên sẽ được ưu tiên. Với hình chữ nhật, người xem thường có xu hướng nhìn qua bên này hoặc bên kia (đối với khung ngang) và hướng lên trên xuống dưới (đối với khung đứng). Bạn có thể xem sự tập trung của mắt vào hình chữ nhật ở dưới.

Với ảnh vuông con người ta có xu hướng di chuyển mắt theo hình vòng tròn quanh trung tâm của khung ảnh do các cạnh bằng nhau như hình dưới

Điều gì khiến bố cục hình vuông ít được quan tâm nhưng lại chứa một sức mạnh to lớn?

Thực ra đây là bố mà hầu như tất cả mọi người dù là biết chụp ảnh hay không biết đều sử dụng trong vô thức. Nghĩ lại xem, khi bạn chụp ảnh cho người thân, nếu đó là 1 người 2 người 3 người hay cả 1 đại gia đình, thì việc đầu tiên sau khi giơ máy lên là bạn điều chỉnh khung ảnh sao cho mọi người đều ở giữa khung ảnh, trên dưới trái phải đều được phân chia đồng đều. Bởi vì thế bố cục hình vuông còn có 1 cái tên khác gọi là bố cục trung tâm.

Ảnh 3:2 thì ngoài bố cục 1/3 ra thì còn rất nhiều bố cục khác nhưng ảnh khung vuông thì chỉ có cách đặt chủ thể vào trung tâm là hiệu quả nhất. Có thể bạn nghĩ như thế là lười biếng, là không tư duy bố cục nhưng nếu bạn xem nhiều ảnh sử dụng bố cục vuông thì bạn sẽ thấy điều này giúp cho bạn loại bỏ được rất nhiều chi tiết thừa từ môi trường như background chẳng hạn, bạn có thể tập trung tuyệt đối vào chủ thể của mình, tiết kiệm được thời gian suy nghĩ về bố cục thay vào đó bạn có thể tập trung vào các kỹ thuật như lấy nét, đo sáng, tính toán….Có người từng nói với tôi khi xem một tấm ảnh vuông do tôi chụp là “Tôi như thể gần hơn với người trong bức ảnh, tôi có thể nhìn thẳng vào mắt của người đó mà không vướng bận gì xung quanh như việc nhìn qua trái hay phải”.

Hạn chế của bố cục vuông

Đó chính là việc thêm vào các yếu tố chi tiết khác như background. Bố cục này khá đơn giản có thể chụp gần như mọi hoàn cảnh với điều kiện khác nhau, nhưng bù lại là sự nhàm chán cho thị giác. Điều đó dẫn đến bố cục vuông ít được mọi người dùng đến trong nhiếp ảnh.

Chốt lại

Khi bạn mới bắt đầu con đường chụp ảnh, bạn sẽ khá gắn bó với bố cục này, nhiều tấm ảnh khi chụp với khung chữ nhật nhìn ổn nhưng chuyển qua khung vuông thì mang lại ấn tượng mạnh hơn. Ngoài nhiếp ảnh ra thì bố cục vuông cũng được sử dụng rất nhiều trong điện ảnh nhé, xem phim nếu để ý 1 chút bạn có thể thấy việc lặp đi lặp lại bố cục này rất nhiều. Tôi bắt đầu để ý hơn về bố cục vuông từ khi cài Instagram vào điện thoại, lúc đó tôi không hiểu vì sao Instagram lại bắt buộc mọi bức ảnh đều phải chuyển về bố cục vuông. Ngay cả điện thoại bây giờ cũng có chức năng cắt ảnh thành vuông, cứ như thể mọi người dường như đã nhàm chán với khung ảnh chữ nhật rồi ấy.
Dù đã có mặt từ rất lâu rồi và bây giờ ít thấy ai dùng bố cục này nhưng đối với mình, nó vẫn có 1 sức hút không tả được, mình có thể học thêm nhiều bố cục mới nhưng sẽ không bao giờ bỏ bố cục này, bộ ảnh nào của mình nhất định cũng sẽ phải có sự góp mặt của nó trong đấy.