Có 4 dạng ánh sáng thường thấy trong chụp ảnh chân dung, đó là: Split lighting, Loop lighting, Rembrandt lighting, Butterfly lighting. Ngoài ra còn có Broad lighting và Short lighting được sử dụng kết hợp với 4 dạng trên. Chúng ta sẽ cùng xem xét các dạng ánh sáng này.
1. Split lighting
Split lighting có thể dịch nghĩa là kiểu ánh sáng chia tách, nó chia tách khuôn mặt một cách chính xác thành hai nửa bằng nhau với một bên mặt được chiếu sáng còn bên kia thì tối. Nó thường được sử dụng để tạo ra hình ảnh ấn tượng cho những nhân vật như là một nhạc sĩ hay một nghệ sĩ. Kiểu chiếu sáng tách có xu hướng phù hợp với nhân vật nam hơn là nhân vật nữ. Mặc dù vậy, không có quy tắc cứng nhắc nào trong việc này.
Để đạt được hiệu ứng ánh sáng tách, bạn chỉ đơn giản là đặt nguồn sáng nằm ở góc 90 độ phía bên trái hoặc bên phải của chủ thể, và thậm chí có thể để phía sau đầu một chút. Nơi bạn đặt nguồn sáng phụ thuộc vào khuôn mặt của người được chụp. Hãy thử xem ánh sáng chiếu trên mặt họ thể hiện như thế nào và điều chỉnh cho phù hợp. Nếu thực hiện đúng kỹ thuật ánh sáng tách thì chỉ có mắt của đối tượng ở bên phần tối bắt được ánh sáng, còn toàn bộ các phần khác của nửa khuôn mặt đó sẽ tối. Nếu gương mặt của đối tượng chỉ hơi xoay nhẹ mà ánh sáng đã rơi trên má của người đó thì có lẽ khuôn mặt của nhân vật không phải lý tưởng cho kiểu chụp với ánh sáng tách.
Chú ý: bất kỳ kiểu ánh sáng nào cũng có thể tạo ra trên bất kỳ hướng xoay nào của gương mặt (facial view), như là hướng nhìn thẳng thấy rõ cả hai tai hay hướng nhìn thấy ¾ mặt. Chỉ cần ghi nhớ rằng nguồn sáng của bạn phải tùy biến theo khuôn mặt nhân vật để duy trì các kiểu chiếu sáng. Nếu nhân vật xoay đầu thì kiểu chiếu sáng sẽ thay đổi. Vì vậy, bạn có thể yêu cầu đối tượng xoay đầu của họ một chút để tìm được kiểu chiếu sáng mong muốn.
Một chú ý khác về khả năng bắt sáng (catchlight) trong mắt của nhân vật. Trong bức ảnh chụp em bé trên đây, đôi mắt của em bé đã phản chiếu nguồn ánh sáng trong thực tế. Bạn có thể thấy một điểm nhỏ màu trắng trong mỗi bên mắt, nhưng nếu nhìn gần hơn một chút, bạn có thể thấy hình dạng của ánh sáng được sử dụng trong bức chân dung này.
Bạn có nhìn thấy điểm sáng đó bao gồm một hình lục giác có một chấm đen ở giữa? Đó là do nguồn sáng mà tác giả sử dụng là một hộp softbox hình lục giác nhỏ trên chiếc đèn Canon Speedlight.
Như vậy, mắt của đối tượng đã "bắt sáng", mà nếu không có hiện tượng bắt sáng này, thì mắt sẽ bị tối và thiếu sức sống. Bạn cần đảm bảo rằng mắt của đối tượng đều bắt sáng để thể hiện sự sinh động của cuộc sống và làm cho nó lấp lánh. Mống mắt và tổng thể đôi mắt cũng phải sáng.
2. Loop lighting
Từ "loop" trong thuật ngữ loop lighting chưa có dịch nghĩa nào chuẩn xác, chúng tôi tạm dịch là kiểu chiếu sáng hình khuyên, được tạo ra khi có một chút bóng nhỏ hình khuyên của mũi nhân vật đổ trên má phía bên kia so với nguồn sáng. Để tạo được hiệu ứng chiếu sáng hình khuyên, nguồn sáng phải hơi cao hơn tầm mắt khoảng 30-45 độ từ máy ảnh (tùy thuộc đối tượng chụp, bạn phải tìm cách đọc được khuôn mặt của nhân vật).
Hãy nhìn vào bức ảnh dưới đây để xem bóng rơi ở đâu. Bạn sẽ thấy bên trái khuôn mặt của hai người trong ảnh có một chút bóng nhỏ (một vùng tối nhỏ) của mũi họ. Lưu ý là vùng bóng đổ này nằm ngay bên sườn mũi và không chạm vào vùng gò má. Hãy giữ cho vùng bóng này nhỏ thôi và hơi hướng xuống phía dưới, đồng thời luôn nhớ rằng nếu nguồn sáng quá cao thì sẽ gây đổ bóng không đều và có thể làm mất khả năng bắt sáng của mắt đối tượng.
Kiểu chiếu sáng này được dùng khá phổ biến trong chụp ảnh chân dung vì dễ thực hiện và hầu như phù hợp với tất cả mọi người.
Sơ đồ này mô tả lại bức ảnh chân dung ở trên, trong đó phần bối cảnh đen thể hiện hàng cây phía sau lưng hai nhân vật. Mặt trời ở phía trên hàng cây nhưng hai nhân vật ở hoàn toàn trong bóng râm. Một tấm hắt sáng màu trắng được đặt bên trái máy ảnh để hắt ánh sáng lên khuôn mặt của đối tượng. Tấm hắt sáng này có thể hoặc không nằm dưới ánh mặt trời, nhưng dù không nằm dưới ánh mặt trời thì nó vẫn có tác dụng kích sáng trên gương mặt đối tượng. Bạn hãy thử các góc chụp khác nhau, bằng cách thay đổi vị trí của tấm hắt sáng bạn sẽ thay đổi được kiểu chiếu sáng và tìm được cách thể hiện tốt nhất.
Đối với kiểu chiếu sáng hình khuyên, tấm hắt sáng nên đặt ở một nơi cách máy ảnh khoảng 30-45 độ. Nó cũng cần ở cao hơn một chút so với tầm mắt nhân vật để vùng bóng đổ của mũi tạo thành một góc hướng xuống phía dưới khóe miệng. Một số người mới chụp ảnh thường để tấm hắt sáng phía dưới thấp và hắt từ dưới lên, như thế sẽ làm phần đáy mũi được chiếu sáng và không tạo đúng kiểu chiếu sáng này.
Rembrandt lighting
Kiểu chiếu sáng Rembrandt được đặt theo tên của danh họa Rembrandt người Hà Lan, do ông thường dùng kiểu chiếu sáng này trong các bức họa của ông, như bạn thấy trong bức chân dung tự họa của Rembrandt dưới đây:
Kiểu chiếu sáng Rembrandt sẽ tạo ra một vùng sáng có hình tam giác trên má. Không giống như kiểu chiếu sáng hình khuyên có bóng của mũi không chạm vào vùng gò má, kiểu Rembrandt lighting sẽ cho bóng của mũi gặp vùng má và tạo ra một vùng sáng nhỏ hình tam giác ở giữa gò má. Để tạo đúng kiểu ánh sáng Rembrandt, cần đảm bảo rằng con mắt ở vùng tối của khuôn mặt vẫn bắt được ánh sáng, nếu không mắt sẽ "chết" và không lấp lánh.
Kiểu chiếu sáng Rembrandt tạo ấn tượng khá mạnh, nên cũng giống kiểu ánh sáng tách ở trên, nó dễ tạo tâm trạng và cảm nhận sẫm màu hơn cho bức ảnh của bạn. Hãy sử dụng nó một cách thích hợp.
Để tạo hiệu ứng chiếu sáng Rembrandt, đối tượng của bạn phải hơi xoay mặt một chút khỏi nguồn sáng. Ánh sáng phải chiếu từ trên đỉnh đầu để bóng từ mũi của họ rơi xuống về phía má.
Không phải mọi người đều có khuôn mặt lý tưởng cho kiểu chiếu sáng này. Nó phù hợp với những người có xương gò má cao và nổi rõ, nhưng nó không hợp với ai có mũi nhỏ hoặc sống mũi tẹt. Tuy nhiên, bạn cũng có thể ứng dụng một cách linh hoạt, miễn là nó phù hợp với tâm trạng mà bạn muốn tạo cho bức ảnh. Nếu bạn sử dụng ánh sáng của cửa sổ mà bậu cửa sổ lại thấp, thì bạn cần lấy tấm bìa hay vật gì đó để che bớt phần dưới chân cửa sổ khi muốn chụp kiểu Rembrandt.
4. Butterfly lighting
Kiểu chiếu sáng này được đặt tên cho hiệu ứng ánh sáng tạo ra một hình bóng đổ giống như cánh bướm nằm bên dưới mũi đối tượng, được hình thành khi đặt nguồn sáng chính ở trên và ngay phía sau máy ảnh. Người chụp ảnh nói chung là đứng chụp ngay bên dưới nguồn sáng trong kiểu chiếu sáng này. Nó thường được sử dụng cho các bức ảnh phong cách quyến rũ và tạo ra bóng tối dưới má và cằm. Kiểu chiếu sáng này cũng thường được dùng để chụp các đối tượng lớn tuổi vì các nếp nhăn trên khuôn mặt sẽ ít thấy rõ hơn so với kiểu chiếu sáng bên.
Để tạo được kiểu chiếu sáng cánh bướm, bạn cần một nguồn sáng trực tiếp phía sau máy ảnh và cao hơn một chút so với tầm mắt hoặc đỉnh đầu của chủ thể (tùy thuộc từng đối tượng chụp). Đôi khi bạn sẽ cần bổ sung thêm một tấm hắt sáng đặt trực tiếp phía dưới cằm của đối tượng, thậm chí có thể để đối tượng tự giữ tấm hắt sáng đó. Kiểu chiếu sáng này sẽ khó thực hiện nếu chỉ có ánh sáng từ cửa sổ hoặc chỉ dùng tấm hắt sáng. Bạn cần tới những nguồn sáng mạnh hơn như mặt trời hoặc đèn flash để tạo đường vùng bóng đổ dưới mũi rõ rệt hơn.
Kiểu chiếu sáng này thích hợp với những người có xương gò má nổi rõ và một khuôn mặt gọn. Những người có khuôn mặt tròn rộng sỡ hợp với kiểu chiếu sáng hình khuyên hoặc kiểu chiếu sáng tách hơn vì chúng sẽ giúp thu gọn khuôn mặt.
5. Broad lighting
Broad lighting – kiểu chiếu sáng một vùng rộng thực ra không phải là một lighting pattern cụ thể, mà thực ra nó là một phong cách chiếu sáng. Nó là sự kết hợp và tùy biến của các kiểu chiếu sáng hình khuyên, chia tách và Rembrandt.Chiếu sáng rộng là khi khuôn mặt của đối tượng hơi xoay khỏi vị trí trung tâm, tức là hơi lệch so với góc nhìn trực diện, và bên khuôn mặt hướng về phía máy ảnh sẽ được chiếu sáng. Điều này sẽ tạo ra một khu vực lớn hơn của khuôn mặt được chiếu sáng, còn phần nhỏ hơn sẽ nằm trong vùng tối.
Chiếu sáng rộng đôi khi được sử dụng cho bức chân dung phong cách "High key" - ảnh có độ phơi sáng lệch nhiều về phía vùng sáng và không nhấn mạnh độ tương phản. Kiểu chiếu sáng này tạo cảm giác gương mặt trông đầy đặn hơn và do đó thích hợp với người có khuôn mặt gầy. Tuy nhiên, hầu hết mọi người đều muốn trông mình thanh mảnh hơn nên kiểu chiếu sáng này không phù hợp với người mập và có khuôn mặt tròn đầy.
Để tạo được kiểu chiếu sáng rộng, khuôn mặt đối tượng hơi quay đi khỏi nguồn sáng. Chú ý phần bên khuôn mặt hướng về phía máy ảnh được chiếu sáng toàn bộ và bên khuôn mặt ở xa máy ảnh thì nằm trong vùng tối.
6. Short lighting
Chiếu sáng hẹp là kiểu ngược lại với chiếu sáng rộng. Như trong hình minh họa, bạn có thể thấy phần khuôn mặt hướng về phía máy ảnh (phần lớn hơn) nằm ở trong vùng tối, còn phần được chiếu sáng hẹp hơn.
Kiểu chiếu sáng này thường được sử dụng trong chụp ảnh phong cách "Low key" – ảnh có độ phơi sáng lệch nhiều về phía vùng tối và có độ tương phản cao. Nó đặt khuôn mặt nhiều hơn trong vùng tối và tạo hiệu ứng giống như là điêu khắc và thêm cảm giác 3D, giúp làm giảm béo cho khuôn mặt và tôn khuôn mặt của hầu hết mọi người.
Trong chiếu sáng hẹp, khuôn mặt đối tượng hơi quay về phía nguồn sáng. Chú ý làm sao để phần khuôn mặt phía xa máy ảnh được chiếu sáng nhiều nhất, còn phần tối thì gần máy ảnh. Bạn đơn giản chỉ cần làm thế nào để vùng tối trên mặt lớn hơn vùng sáng là được.
Kết hợp các kiểu chiếu sáng
Một khi bạn đã biết cách làm thế nào để nhận biết và tạo ra các kiểu chiếu sáng khác nhau trên ảnh, bạn cần tìm hiểu thêm làm thế nào để thực hiện và khi nào thì áp dụng kiểu chiếu sáng nào.
Bằng cách nghiên cứu khuôn mặt của đối tượng chụp, bạn sẽ tìm ra kiểu chiếu sáng tốt nhất cho họ và cho các loại hình chân dung và tâm trạng mong muốn. Một người có khuôn mặt tròn sẽ rất muốn có bức ảnh chân dung trông gọn gàng hơn và kiểu ánh sáng dùng cho họ sẽ rất khác với chụp một ai đó trong một shot quảng cáo.
Một cách dễ dàng để thay đổi kiểu chiếu sáng là di chuyển nguồn sáng. Tuy nhiên, nếu nguồn sáng là mặt trời, hay một cửa sổ thì bạn không di chuyển chúng được, khi đó bạn cần yêu cầu đối tượng thay đổi hướng mặt của họ so với ánh sáng, hoặc bạn thay đổi vị trí đặt máy ảnh, hoặc di chuyển đối tượng tới vị trí thích hợp.
Bạn nên thử thực hành với từng kiểu chiếu sáng để hiểu rõ chúng, đồng thời nắm được cách thức ánh sáng thể hiện trên khuôn mặt như thế nào. Nên thử thực hành trước với các nguồn sáng đơn giản như đèn bàn, cửa sổ để xem ánh sáng rơi trên khuôn mặt thế nào thay vì vội dùng đèn flash. Đèn flash là một nguồn sáng mạnh, dễ tạo bóng nhưng thực hành với đèn flash khó hơn và thường bạn sẽ chỉ nhận thấy hiệu ứng ánh sáng mà nó tạo ra sau khi ảnh được chụp.
Ý kiến bạn đọc