Siêu zoom và chất lượng ảnh.

Càng lăn tăn hơn nữa khi nhìn chim thiên hạ chụp bằng siêu zoom thì rõ nét và hùng dũng thế này, ngẩng cao đầu thế này

trong khi chim ta chụp cũng bằng siêu zoom thì lại quặt quẹo mờ nhạt dư lày, quả thật là ức chế vãi ra.

Đặt vấn đề chi giới hạn trong hiện tượng đơn giản thế thôi nhưng nó là cả một hệ quả của lối suy nghĩ, thói quen của người cầm máy.

Điều này hoàn toàn sai, zoom chỉ có nghĩa là kéo cái hình ảnh của nó lại gần ta, đồng nghĩa với việc buộc tia sáng phản xạ từ chủ thể phải đi xa hơn, chịu nhiều nhiễu loạn và tổn thất trên đường đi trước khi đến cảm biến máy ảnh và được ghi nhận lại. Cái ta lưu lại trên máy ảnh đa số là ánh sáng phản xạ từ chủ thế chứ hiếm khi nó là ánh sáng trực tiếp từ nguồn sáng. Rủi ro thay chỉ có một thứ ánh sáng phản xạ nhưng đủ mạnh cho chúng ta chụp là hình ảnh mặt trăng, với một diện tích đủ lớn để phản xạ lượng ánh sáng mạnh và đủ xa để gom lại và còn được đặt trong bối cảnh xung quanh hoàn toàn tối đen. Hầu hết hình ảnh chúng ta ghi nhận ở cuộc sống này có diện tích không quá lớn, phản xạ kém và đặt trong bối cảnh ánh sáng gần như tương đương về độ sáng, do vậy càng ở xa, năng lượng phản xạ đó càng mất mát và nó không đủ mạnh để khắc họa lại hình ảnh phản chiếu đó đủ sắc nét rõ ràng như ta muốn.
Điều đúng đắn là ngay cả với máy cảm biến fullframe ta vẫn phải cố gắng lại gần chủ thể càng nhiều càng tốt, trong khi cái máy siêu zoom với cảm biến tý hon thì không phải để chụp ảnh chân dung với xóa phông mù mịt, việc đứng xa và zoom hòng đạt được cái mục đích xóa phông sẽ giết chết chất lượng hình ảnh của bạn về mặt chi tiết và sắc nét và không chỉ giết một lần mà giống như giết xong hiếp, hiếp xong lại đốt xác… cứ như thế.
Bên trái là lens fix f1.4-33mm còn bên phải là một phát bắn trộm của siêu zoom từ xa.
 

Ngay cả nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp cũng phải sử dụng máy chuyên nghiệp và trong bối cảnh hết sức thuận lợi đôi khi phải sắp đặt cực khổ và công phu để có hình ảnh như mong muốn và không chỉ ở một lần chụp là thành công. Còn chúng ta thì sao, chúng ta ôm con siêu zoom và cho mình là lãng tử, thích là chụp, quen cũng chụp, lạ cũng chụp, xa cũng chụp, gần cũng chụp, nắng cũng chụp, mưa cũng chụp…đến cả bị cấm chụp vẫn rình mà chụp. Thế mới gọi là chất siêu zoom lãng tử chứ. Cho nên cái sự tùy tiện chụp không quan tâm thời điểm thuận lợi ví dụ khái niệm “Giờ vàng của nhiếp ảnh” mà cái quý giá nhất của thời điểm này chính là ánh sáng vô cùng thuận lợi, không quá gắt, vẫn còn đủ sáng để chụp bằng ánh sáng tự nhiên.

Siêu zoom thực sự chỉ có một thế mạnh là zoom xa với cấu hình gọn nhe, cơ động và giá mềm. Để có được điều đó nhà sản xuất phải giảm chất lượng tổng thể sao cho khả năng của máy vẫn còn chấp nhận được với kích thước nhỏ gọn và kinh phí hạn hẹp. Hậu quả là cảm biến chi ở mức xoàng, tương đương với các dòng PnS hoặc nhỉnh hơn chút về chất lượng lẫn kích thước, ống kính đa năng nên không hề chuyên biệt đặc thù cho mục tiêu nào, kiểu máy gọn nhẹ phù hợp tiêu chí du lịch nên không thể gánh vác những đặc điểm chuyên nghiệp nào khác.  May mắn vẫn có vài kiểu siêu zoom được trang bị tốt hơn để làm điểm nhấn cho dòng máy siêu zoom của nhà sản xuất nhưng số còn lại thì rất bình thường.
Khi cảm biến quá nhỏ về mặt kích thước vật lý thì dù cho điểm ảnh có nhiều, chất lượng ảnh vẫn kém cỏi về độ chi tiết hình ảnh, về độ sâu của màu sắc v.v.
Khi ống kính đa năng mà giá thành buộc phải thấp, chất lượng ống kính tất nhiên rất hạn chế, may mắn thay ống kính Fujinon dùng trong dòng siêu zoom của Fujifilm vẫn còn cho chất lượng ảnh chấp nhận được dù không thể đạt đến mức gọi là xuất sắc trong mục tiêu nào đó như ống kính chuyên dụng đắt tiền.
Cho nên sử dụng máy ảnh siêu zoom là ta phải biết tự giới hạn đối tượng chủ thể, bối cảnh, tự giới hạn yêu cầu về chất lượng ảnh và khả năng thể hiện của máy. Khi đó sẽ có sự hài lòng tương xứng.

Chụp ảnh là một phạm trù mỹ thuật, tất nhiên là nó có tính chủ quan nhưng nó đòi hỏi có kiến thức, có kinh nghiệm. Một bức ảnh đạt chất lượng ở mức độ bình thường cũng đòi hỏi kiến thức về nhiếp ảnh, kỹ thuật sử dụng máy ảnh và ít nhiều kiến thức về mỹ thuật để đảm bảo ở mức cơ bản nhất các khái niệm về bố cục, về màu sắc v.v..
Hầu hết các máy siêu zoom có yêu cầu sử dụng phức tạp hơn máy du lịch PnS thông thường và để làm chủ thiết bị, chúng ta ít nhất phải hiểu các khái niệm cơ bản của nhiếp ảnh như khẩu độ, tốc độ, độ nhạy sáng, tiêu cự là gì cho đến mối quan hệ và sự ảnh hưởng của các thông số này lên ảnh chụp như thế nào. Ngoài ra cũng như mọi thiết bị khác, ta cần nắm rõ cách sử dụng cũng như tính năng, các hạn chế cơ bản của máy ảnh ta đang dùng. Hầu như mọi thứ ta cần đều có thể tìm ra nhanh chóng trên mạng Internet hoặc từ nhà sản xuất, nhà cung cấp. Vấn đề là ta có quan tâm hay không?

Có thể lấy một ví dụ chi tiết, ta đang sử dụng S6800 là kiểu máy thông dụng được nhiều bạn chọn.
Đặc điểm của máy này là gì?
– Cảm biến nhỏ 1/2.3″ kiểu BSI Cmos : cảm biến nhỏ tất nhiên ảnh không thể chi tiết và có dải DR đủ rộng để cho không gian màu sắc đủ lớn.  Tuy có nhạy sáng hơn CCD tương đương nhưng chất ảnh thì không có gì nổi trội và đặc biệt là chụp thiếu sáng vẫn rất kém.
– Ống kính khẩu lớn nhất 3.1: nghĩa là tính năng wide khá hạn chế và DOF tại tiêu cự bé nhất vẫn khá dày. Ngoài ra khẩu độ bé thì ánh sáng vào ít, càng làm cho khả năng yếu kém khi chụp thiếu sáng trầm trọng hơn.
– Kiểu chống rung là sensor-shift: sensor shift chỉ phù hợp với kiểu máy zoom ít hoặc ống tiêu cự cố định vì khi zoom càng xa, biên độ dao động càng lớn và sensor thì không thể dịch chuyển quá xa ứng với trường hợp zoom cực đại, điều đó có nghĩa là khả năng chống rung giảm khi zoom càng cao, khác hẳn với kiểu chống rung quang học.
– Kiểu lấy nét tự động Contrast-Detection AF:  vốn có đặc điểm chính xác cao hơn Phase-Detection AF nhưng tốc độ chậm, và đặc biệt rất ngu ngơ khi gặp các chủ thể có độ tương phản thấp, hoặc chụp khi ánh sáng kém trong khi số điểm lấy nét thì lại không nhiều. Khi chụp một mảng màu nhẹ nhàng có biến đổi gradient thấp hoặc nhóm chi tiết có tần suất mẫu lặp lại khá nhiều và dày như mắt lưới, hoa văn thì khả năng lấy nét kiểu Contrast-Detection sẽ gặp rất nhiều hạn chế.
– Không có chế độ zoom tay, lấy nét tay: nghĩa là khi gặp một số hoàn cảnh đặc thù thì …. bó tay.
Và còn nhiều vấn đề nữa nhưng biết làm sao được khi đó chỉ là một máy siêu zoom tầm thấp..
Nếu ta ý thức được sự hạn chế của máy ảnh ta cầm và ta hiểu rõ cách để tránh né những điều hạn chế đó cũng như làm chủ trong việc sử dụng thì không có lý do gì ta không thể có những bức ảnh đẹp từ chiếc máy ảnh đó, ít nhất là với ta.